Koronawirus: dyrektor WHO ma długą historię tuszowania faktów

Tedros Adhanom Ghebreyesus, szef Światowej Organizacji Zdrowia, stoi przed dokładnym zbadaniem jego działania wobec pandemii koronawirusa. Tedros ma długą historię tuszowania epidemii i łamania praw człowieka w Etiopii, gdzie był ministrem zdrowia i ministrem spraw zagranicznych. W tej roli nadzorował olbrzymią ekspansję roli Chin w Etiopii. Chiny są największym zagranicznym inwestorem w Etiopii, największym partnerem handlowym i największym pożyczkodawcą. Na zdjęciu: Tedros (po lewej) spotyka się z chińskim ministrem spraw zagranicznych, Wang Yi w Pekinie 28 stycznia 2020 roku. (Zdjęcie: Naohiko Hatta - Pool/Getty Images)

Dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Tedros Adhanom Ghebreyesus, powinien zostać rozliczony za swoje działania w sprawie pandemii koronawirusa, który zaraził ponad dwa miliony ludzi na całym świecie i zabił co najmniej 150 tysięcy.

Adhanom, który używa nazwiska Tedros, jest etiopskim mikrobiologiem, który z pomocą Chin rozpoczął pięcioletnią kadencję jako szef WHO w lipcu 2017 roku. Oskarża się go o błędne przedstawienie powagi i szerzenia się koronawirusa w próbie dogodzenia Chinom.

Historia pokazuje, że Tedros, pierwszy Afrykanin i pierwszy nie-lekarz, który przewodzi WHO, ma długą historię tuszowania epidemii i łamania praw człowieka w Etiopii, gdzie był ministrem zdrowia i ministrem spraw zagranicznych.

W maju 2017 roku, kiedy Tedros wyłonił się jako najmocniejszy kandydat wśród trójki ubiegających się o stanowisko szefa WHO, "New York Times" informował o oskarżeniach, że Tedros tuszował trzy epidemie cholery w Etiopii, kiedy był ministrem zdrowia w tym kraju w latach od 2005 do 2012.

Tedros twierdził, że epidemie cholery, jakie wybuchły w 2006, 2009 i 2011 roku, były jedynie "ostrymi, wodnistymi biegunkami" – co jest chorobą zakaźną, znaną reszcie świata jako cholera. Mówił, że choroba była ograniczona do odległych regionów kraju, gdzie testowanie laboratoryjne było "trudne", a międzynarodowy niepokój był przesadzony. Epidemie z czasem dotarły do sąsiednich krajów, włącznie z Kenią, Somalią i Sudanem. "New York Times" wyjaśniał:

"Pracownicy WHO skarżyli się prywatnie, że etiopscy funkcjonariusze nie mówią prawdy o tych wybuchach choroby. Testowanie na bakterię Vibrio cholerae, która powoduje cholerę, jest proste i zabiera mniej niż dwa dni.

Podczas wcześniejszych epidemii rozmaite media, włącznie z "Guardianem" i "Washington Post", donosiły, że etiopscy funkcjonariusze naciskali na organizacje pomocowe, by unikały używania słowa 'cholera' i nie informowały o liczbie chorych.

W próbkach stolca chorych badanych przez ludzi z zewnątrz, znaleziono jednak bakterie cholery. Gdy tylko ciężkie biegunki zaczęły pojawiać się w sąsiednich krajach, przyczyna została natychmiast zidentyfikowana jako cholera.

Pracownicy ONZ powiedzieli, że można było dostarczyć Etiopii więcej pomocy, gdyby powiedziano prawdę".

Dyrektor O'Neill Institute for National and Global Health Law na Georgetown University, Lawrence O. Gostin, powiedział, że zwracał uwagę na długą historię zaprzeczania epidemiom cholery w Etiopii, bo uważał, że WHO "może stracić wiarygodność", jeśli będzie kierowana przez przedstawiciela kraju, który sam tuszował epidemie.

"Dr Tedros jest pełnym współczucia i wysoce kompetentnym funkcjonariuszem zdrowia publicznego - powiedział Gostin dziennikarzowi 'New York Timesa'. – Miał on jednak obowiązek mówienia prawdy i uczciwego identyfikowania i informowania o wybuchach cholery przez długi okres czasu".

Tedros odrzucił te oskarżenia, rozgrywając kartę rasową. Powiedział, że krytyka wobec niego wynika z "typowo kolonialnej mentalności, zamierzającej [do]... zdyskredytowania kandydata z rozwijającego się kraju".

"Guardian" donosił, że rząd Etiopii ociągał się z przyznaniem wybuchu cholery "z obawy o możliwość zaszkodzenia gospodarce". "Washington Post" wyjaśniał, że władze Etiopii mają skłonność do odmowy nazywania złych wiadomości ich prawdziwym imieniem:

"Ostra, wodnista biegunka [AWD] jest potencjalnie śmiertelną chorobą spowodowaną przez wodę zakażoną bakterią Vibrio cholera. Wszędzie indziej na świecie nazywa się ją po prostu cholerą.

Ale nie w Etiopii, gdzie międzynarodowe organizacje humanitarne prywatnie przyznają, że wolno im nazywać to wyłącznie AWD i nie wolno publikować liczby dotkniętych nią ludzi.

Rząd wyraźnie niepokoi się o międzynarodowy wpływ, jaki mogłoby wywrzeć ujawnienie wiadomości o dużym wybuchu cholery, mimo że ta choroba nie jest rzadkością w Afryce Wschodniej.

Znaczy to, hipotetycznie, że kiedy uchodźcy z Sudanu Południowego chorzy na cholerę uciekają przez granicę do Etiopii, nagle nie mają już cholery tyko AWD".

Podobnie było, kiedy międzynarodowe grupy pomocowe w 2016 roku uderzyły na alarm z powodu braku deszczu, etiopskie władze, włącznie z Tedrosem, były podzielone w sprawie tego, czy powinny nazywać to suszą. "Washington Post" informował:

"Narracja w Etiopii w 2015 roku głosiła, że kraj odnosi sukcesy, ma dwucyfrowy wzrost i rząd nie chciał przypominać suszy z lat 1980., która zabiła setki tysięcy i pozostawiła kraj na zawsze kojarzony z klęską głodową.

'Nie używamy słowa na literę g' – wyjaśnił pracownik organizacji pomocowej... mając na myśli głód".

Podobne oskarżenia o ukrywanie rzeczywistych zdarzeń wypłynęły w czasie, kiedy Tedros był ministrem spraw zagranicznych Etiopii w latach 2012 do 2016. Na przykład, w październiku 2016 roku Tedros napisał na blogu, że sprzeciwiał się staraniom Human Rights Watch zmuszenia Etiopii do zaakceptowania międzynarodowego dochodzenia w sprawie sposobu, w jaki rząd odpowiedział na antyrządowe protesty.

Protesty zaczęły się w listopadzie 2015 roku z powodu społecznego gniewu na autorytaryzm rządu. Rozszerzyły się w październiku 2016 roku, kiedy siły bezpieczeństwa strzelały do dużego tłumu uczestników festiwalu. Protesty, które z czasem rozprzestrzeniły się w całym kraju, pozostawiły setki zabitych i dziesiątki tysięcy aresztowano.

Tedros kontynuował tuszowanie wydarzeń po tym, jak został dyrektorem generalnym WHO. We wrześniu 2017 roku grupa amerykańskich lekarzy w otwartym liście adresowanym do Tedrosa, oskarżyła go o zaniechanie zbadania wybuchu cholery w Sudanie:

"Mandat Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przy ONZ nie mógłby być jaśniejszy: 'Naszym głównym zadaniem jest kierowanie i koordynowanie międzynarodowego systemu ochrony zdrowia w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Naszym celem jest budowanie lepszej, zdrowszej przyszłości dla ludzi na całym świecie. Działając w biurach w ponad 150 krajach personel WHO pracuje ręka w rękę z rządami i innymi partnerami, by zapewnić najwyższy osiągalny stan zdrowia dla wszystkich ludzi'.

Niemniej z tego imponującego mandatu WHO codziennie robi szyderstwo przez odmowę nazwania po imieniu szalejącej w Sudanie epidemii cholery. Ani pana organizacja, ani Biuro ONZ do Koordynacji Spraw Humanitarnych nie mówicie wyraźnie o fakcie, że to, co nadal nazywacie 'ostrą, wodnistą biegunką', jest w rzeczywistości cholerą, Vibrio cholera — który to fakt ustaliły testy laboratoryjne w Sudanie....

To prawda, reżim w Chartumie oznajmił jasno, że będzie karał sudańskich dziennikarzy i pracowników służby zdrowia, którzy ośmielą się użyć słowa 'cholera' i niewątpliwie grożono także WHO, żądając, by był pan wspólnikiem w milczeniu o tej strasznej chorobie. Motywacją reżimu jest oczywiście pragnienie, by 'reputacja' Sudanu nie została naruszona przez skojarzenia, jakie reżim postrzega jako nieodłączne od każdego prawdziwego określenia choroby, która wyraźnie jest poza kontrolą. Jednak skutkiem milczenia WHO jest to, że Sudan nie otrzymuje międzynarodowych zasobów medycznych, niezbędnych do zwalczenia cholery – głównie masowych dostaw środków przeciwdziałających odwodnieniu; porad medycznych epidemiologów oraz specjalistów w postępowaniu z epidemią cholery; oraz wyposażenia do oczyszczania wody/dezynfekcji oraz inżynierów.

Przez uleganie groźbom reżimu w Chartumie, jest pan współwinny brakowi reakcji na chorobę, która obecnie grozi wielu setkom tysięcy sudańskich cywilów – i jest obecnie aktywna w 12 stanach Sudanu...

Pana milczenie o tym, co jest wyraźnie wielką epidemią cholery w Sudanie, jest naganne. Nieprzekazanie przez pana próbek stolca ofiar z Sudanu do Genewy w celu oficjalnego potwierdzenia cholery czyni pana w pełni współwinnym straszliwego cierpienia i śmierci, które nadal szerzy się poza wszelką kontrolą z codziennymi nowymi raportami potwierdzającymi, że istotnie jest to epidemia cholery.

Historia, jaka zostanie napisana o tej epidemii, z pewnością pokaże pana w najgorszym świetle".

W październiku 2017 roku Tedros mianował Roberta Mugabe, nieżyjącego już obecnie autorytarnego przywódcę Zimbabwe, jako Ambasadora Dobrej Woli ONZ. Tedros chwalił Zimbabwe jako "kraj, który plasuje powszechną opiekę zdrowotną i promowanie zdrowia w centrum swojej polityki, dostarczając opieki zdrowotnej wszystkim". Po wybuchu powszechnego oburzenia Tedros cofnął tę nominację.

W "Sunday Times" Rebecca Myers napisała:

"Dyplomaci mówią, że mianowanie [Mugabe] było polityczną zapłatą Tedrosa Adhanom Ghebreyesusa (pierwszego afrykańskiego dyrektora generalnego WHO), dla Chin, wieloletniego sojusznika Mugabe, oraz około 50 państw afrykańskich, które pomogły zapewnić wybór Tedrosa...

Chińscy dyplomaci prowadzili usilną kampanię na rzecz Etiopczyka, używając finansowego wpływu Pekinu i jego nieprzejrzystego budżetu, by zdobyć dla niego poparcie w krajach rozwijających się".

Publicystka Frida Ghitis, pisząc w"Washington Post", dodała:

"Decyzja dyrektora WHO, by uhonorować dyktatora, jest błędną oceną o zapierających dech w piersiach proporcjach. Plama, jaką zostawiło to na WHO, nie będzie łatwa do usunięcia. Musimy dowiedzieć się, co za tym stało. Jeśli dochodzenie wykaże, że przyznanie tego prestiżowego wyróżnienia brutalnemu dyktatorowi, który gwałci prawa człowieka było wynikiem korupcji, Tedros musi odejść. Właściwie, pozycja Tedrosa już powinna zostać uznana za wątpliwą, a jego opinie powinny być kwestionowane...

Niektórzy stawiają tezę, że decyzja Tedrosa mianowania Mugabe była zapłatą dla Chin, które pracowały niestrudzenie za kulisami, by pomóc Tedrosowi w pokonaniu kandydata Wielkiej Brytanii na stanowisko w WHO, Davida Nabarro. Zwycięstwo Tedrosa było więc także zwycięstwem Pekinu, których przywódca Xi Jinping publicznie ogłosił jako cel prężenie muskułów Chin na świecie".

W lipcu 2018 roku chińska sieć telewizyjna (CGTN), której właścicielem jest państwo, informowała, że Tedros spotkał się w Pekinie z chińskim ministrem spraw zagranicznych, Wang Yi. To była druga wizyta Tedrosa w Chinach od objęcia przez niego stanowiska dyrektora generalnego WHO. CGTN mówiła:

"Chiński minister [Wang Yi] powiedział następnie, że służba zdrowia jest ważną częścią globalnego zarządzania i narodową strategią rozwojową Chin. Powiedział, że Pekin jest gotowy do pogłębienia współpracy z WHO w szeregu inicjatyw, takich jak wspólny projekt 'Jedwabny Szlak Zdrowia', rozmaite chińsko-afrykańskie plany rozwoju w dziedzinie zdrowia, zatrudnienia i wzrostu ekonomicznego.

Dr Tedros przyjął z zadowoleniem słowa Wanga, mówiąc, że ich wzmocniona współpraca poprawi standardy zdrowia w krajach zaangażowanych w Inicjatywę Pas i Droga".

Jako minister spraw zagranicznych Etiopii, Tedros, członek wykonawczy marksistowsko-leninowskiego Tigrajskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (TPLF), nadzorował olbrzymią ekspansję Chin w Etiopii. Chiny są największym zagranicznym inwestorem w Etiopii, największym partnerem handlowym i największym pożyczkodawcą.

Pisząc dla "Politico", Simon Marks wyjaśniał:

"W ciągu ostatnich dziesięciu lat Etiopia stawała się coraz bardziej zależna od chińskich inwestycji.

Bank Chin Eksport-Import wyłożył 2,9 miliarda dolarów na budowę linii kolejowej łączącej Etiopię z Dżibuti, dostarczając temu krajowi, który nie ma dostępu do morza, dostęp do portów. Chińskie fundusze były także instrumentalne w konstrukcji pierwszej w Etiopii sześciopasmowej autostrady – projekt na 800 milionów dolarów – systemu metra i kilku drapaczy chmur rozrzucony w Addis Abebie.

Pekin odpowiada także za niemal połowę zewnętrznego długu Etiopii i pożyczył Etiopii co najmniej 13,7 miliardów dolarów między 2000 a 2018 rokiem, jak pokazują dane zestawione przez John Hopkins University School of Advanced International Studies".

Etiopia jest teraz w pułapce długu, co powoduje, że kraj jest podatny na naciski z Pekinu.

15 kwietnia prezydent USA, Donald J. Trump oznajmił, że wstrzyma finansowanie WHO, podczas gdy jego administracja bada "złe zarządzanie, tuszowanie i niepowodzenia" tej organizacji związane z pandemią. Stany Zjednoczone są największym darczyńcą WHO, dostarczając około 900 milionów dolarów na dwuletni cykl budżetowy 2018-2019.

W oświadczeniu Biały Dom powiedział, że WHO "ma wieloletnie problemy strukturalne, którymi trzeba się zająć, zanim znowu będzie można zaufać tej organizacji". I następnie, że WHO jest "podatne na dezinformację i polityczne wpływy" i że konieczne są środki do "przeciwstawienia się nadmiernemu wpływowi Chin na tę organizację".

Tego samego dnia członkowie Senatu USA zażądali od WHO dostarczenia informacji, zapisów i dokumentów dotyczących początków koronawirusa, jako część szerszego dochodzenia w sprawie globalnej reakcji na pandemię.

W liście do Tedrosa przewodniczący Homeland Security Committee, Ron Johnson i inni republikańscy senatorowie zażądali obszernej listy materiałów dotyczących tego, co nazywają "nieudolną i opóźnioną reakcją WHO na koronawirusa".

Tymczasem petycja on-line z wezwaniem do natychmiastowej rezygnacji Tedrosa ze stanowiska zbliżyła się do miliona podpisów. W petycji, zamieszczonej na witrynie internetowej Change.org, czytamy: "Zdecydowanie uważamy, że Tedros Adhanom Ghebreyesus nie nadaje się do roli dyrektora generalnego WHO".

Porządek chronologiczny działań Chin i WHO

W kilku miejscach opublikowano chronologię chińskich starań o ukrycie rozmiarów epidemii koronawirusa przed resztą świata (tutaj, tutaj, tutaj i tutaj). Poniżej jest skrócona chronologia współudziału Tedrosa w tym procederze:

• 30 grudnia. Li Wenliang, 34-letni lekarz, ogłasza alarm o nowym kornawirusie, szerzącym się w Wuhan w Chinach. Li wysłał komunikat do grupy innych lekarzy z ostrzeżeniem, że siedmiu pacjentów izolowano w głównym szpitalu w Wuhan po tym, jak mieli problemy z układem oddechowym, a ich choroba wydawała się podobna do SARS. Policja w Wuhan udzieliła następnie nagany i uciszyła doktora Li, żądając od niego, by podpisał list z przyznaniem, że pisał "fałszywe komentarze".
• 31 grudnia. Tajwan skontaktował się z WHO po zbadaniu raportu Li o przenoszeniu się wirusa w Wuhan z człowieka na człowieka, ale WHO nie powiadomiła o tym nikogo.
• 1 stycznia. Pracownik firmy genomiki w Wuhan otrzymał telefon of funkcjonariusza Komisji Zdrowia Prowincji Hubei, nakazujący firmie zaprzestanie wykonywania testów próbek z Wuhan związanych z nową chorobą i zniszczenia wszystkich istniejących próbek.
• 3 stycznia. Narodowa Komisja Zdrowia (NHC) Chin, najwyższa władza kraju w dziedzinie opieki zdrowotnej, rozkazała instytucjom, by nie publikowały żadnych informacji związanych z nieznaną chorobą i rozkazała laboratoriom przekazanie wszystkich próbek, jakie mają, do wyznaczonych instytucji lub zniszczenie ich.
• 9 stycznia. Chiny zidentyfikowały nowego koronawirusa jako przyczynę tajemniczej choroby w Wuhan.
• 14 stycznia. WHO tweetowało: "Wstępne badania prowadzone przez chińskie władze nie znalazły wyraźnych dowodów na transmisję człowiek-człowiek nowego #koronawirusa". Dzień wcześniej WHO poinformowała o pierwszym przypadku choroby poza Chinami – w Tajlandii.
• 20 stycznia. Chiny potwierdziły przekazywanie nowego koronawirusa od człowieka do człowieka.
• 21 stycznia. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) potwierdził pierwszy przypadek koronawirusa w Stanach Zjednoczonych w stanie Waszyngton. Pacjent niedawno wrócił z Wuhan.
• 23 stycznia. Wuhan, miasto mające 11 milionów mieszkańców, zostało zamknięte. Chiny zakazały wszystkich wewnętrznych podróży z Wuhan do innych miast w Chinach, ale nie zrobiono niczego, by zatrzymać loty międzynarodowe.
• 28 stycznia. Tedros chwalił "przejrzystość" Chin w sprawie wirusa.
• 30 stycznia. Tedros odwiedził Chiny i chwalił kierownictwo kraju za "ustanawianie nowych standardów reakcji na wybuch epidemii". Ogłosił także, że epidemia koronawirusa jest zagrożeniem zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym.
• 31 stycznia. Administracja Trumpa ogłosiła ograniczenia podróży z i do Chin, obowiązujące od 2 lutego.
• 4 lutego. Tedros zganił ograniczenia podróży wprowadzone przez prezydenta Trumpa, mówiąc, że "mogą spowodować wzrost paniki i piętnowania, bez korzyści dla zdrowia publicznego".
• 7 lutego. Doktor Li Wenliang, który pierwszy uderzył na alarm w sprawie kornawirusa, umarł w Wuhan po zarażeniu się wirusem. Jego śmierć wywołała wylew wyrazów żalu i gniewu on-line w Chinach.
• 14 lutego. Tedros powiedział, że WHO "poszukuje jasności co do sposobu stawiania klinicznych diagnoz, żeby inne choroby układu oddechowego, włącznie z grypą, nie zmieszały się z danymi z COVID-19". Ostrzegł także przed krytykowaniem Chin: "To jest czas na solidarność, nie zaś na piętnowanie".
• 28 lutego. WHO w 40-stronicowym raporcie chwaliła reakcję Chin na COVID-19: "Śmiałe podejście Chin, by zatrzymać szybkie szerzenie się tego nowego patogenu układu oddechowego zmieniło kurs szybko eskalującej i śmiertelnej epidemii".
• 11 marca. Tedros wreszcie ogłosił wybuch koronawirusa pandemią: "Spodziewamy się, że liczba przypadków, liczba zgonów i liczba dotkniętych krajów będzie jeszcze wyższa".
• 18 marca. Dyrektor wykonawczy WHO, Mike Ryan, skrytykował prezydenta Trumpa: "Musimy być ostrożni, jakiego języka używamy, bo może to prowadzić do profilowania. Pandemia grypy w 2009 roku zaczęła się w Ameryce Północnej, ale nie nazwaliśmy jej północnoamerykańską grypą. To jest czas na pójście do przodu i wspólną walkę z wirusem. Wirusy nie znają granic i nie dbają o twoje pochodzenie etniczne, kolor skóry ani to, ile pieniędzy masz w banku".
• 20 marca. Tedros powiedział, że według raportów z Wuhan nie ma tam żadnych nowych przypadków koronawirusa.
• 29 marca. Ai Fen, lekarka z Wuhan, która należała do pierwszych lekarzy alarmujących innych lekarzy o szerzeniu się koronawirusa, zniknęła i panuje niepokój, że została zatrzymana przez chińskie władze. Jej los jest nieznany.
• 8 kwietnia. Dzień po tym, jak prezydent USA Donald Trump oskarżył WHO o "wielki Chino-centryzm" i zagroził obcięciem funduszy dla WHO, Tedros odpowiedział: "Proszę włożyć do kwarantanny upolitycznianie COVID. Będziemy mieli wiele zwłok, jeśli nie zachowamy się porządnie". Tedros powiedział także, że krytyka jego działania w sprawie pandemii koronawirusa jest motywowana rasizmem.
• 16 kwietnia. Druga fala COVID-19 wybuchła w mieście Harbin na północy Chin.